آشنایی با قدرت خریدار و فروشنده در بورس ایران

قدرت خریدار و فروشنده یکی از فاکتورهای مهم در پیش‌بینی روند آتی حرکت قیمت یک سهم است. اگر معامله‌گران بتوانند میزان خرید و فروش را تشخیص دهند، تصمیم بهتری درباره رفتار خود خواهند گرفت. وقتی سیل خریداران به سمت یک سهام خاص می‌روند، به این معنی است که بازار به زودی صعودی می‌شود. برعکس زمانی که افراد، سرمایه خود را از یک سهام خاص خارج کنند، نمودار آن سهم با افت قیمت مواجه می‌شود. تابلوخوانی یکی از مهارت‌هایی است که به افراد در پیش‌بینی این روندها برای یک سهم خاص کمک می‌کند. در ادامه مقاله به بررسی فاکتورهای موثر بر قدرت خریدار و فروشنده و روش تحلیل و استفاده از آن در پیش‌بینی وضعیت بازار خواهیم پرداخت.

قدرت خریدار و فروشنده را چطور تشخیص دهیم؟

بدیهی است نسبت حجم سرمایه‌ای که وارد بازار می‌شود تاثیرگذاری زیادی بر وضعیت نمودار سهم دارد. اگر سرمایه زیادی وارد بازار یک سهم شود، سهام مورد نظر به شدت صعودی شده و در صورتی که این سرمایه از آن خارج شود، آن سهم به شدت نزول می‌کند. پس بررسی قدرت خریداران و فروشندگان می‌تواند به ما در پیش‌بینی وضعیت سهام در روزها و هفته‌های آتی کمک کند.

اینکه تعداد خریداران یا فروشندگان چقدر باشد اهمیتی ندارد، مهم حجمی از سهام است که به خرید یا فروش می‌رسد. اما در بازارهای مالی ایران دو دسته خریدار یا فروشنده داریم یعنی حقیقی‌ها و حقوقی‌ها. معمولا تحرکات حقوقی‌‌ها یعنی شرکت‌ها و مجموعه‌های بزرگ، با هدف کسب سود نیست و مسائلی مثل تامین نقدینگی یا ورود به هیات مدیره و … را دربر می‌گیرد. به همین جهت تحرکات شرکت‌های حقوقی در تعیین روند بازار اهمیت زیادی ندارد.

اما حقیقی ‌ها افرادی هستند که سرمایه خود را با هدف کسب سود وارد بازار می‌کنند و اگر سهمی را می‌خرند می‌خواهند از آن سود کسب کنند. پس تحرکات حقیقی‌ها در بازار اهمیت زیادی دارد. بررسی قدرت خریداران و فروشندگان نیز در درجه اول روی حقیقی‌ها متمرکز است.

سرانه خرید و فروش به چه معناست؟

سرانه خرید و فروش نسبتی است که بین حجم خرید یا فروش یک سهام خاص با تعداد خریداران یا فروشندگان آن وجود دارد. این نسبت نشان می‌دهد هر شخص، به طور متوسط چه مبلغی از سهم را خرید و یا چه مقدار از آن را فروخته است.

اگر میزان سرانه خرید بیشتر از سرانه فروش باشد به این معناست که قدرت خریداران بیشتر است و احتمالا بازار آن سهم صعودی خواهد بود. برعکس، اگر سرانه خرید فروشندگان بیشتر از خریداران باشد، می‌توان نتیجه گرفت بازار آن سهم به سمت خرسی شدن (نزولی) پیش می‌رود.

برای محاسبه سرانه خرید و فروش می‌توانیم حجم فروش را برحسب ریال یا برحسب حجم سهم، وارد کنیم که هر دو درست است و نتیجه نهایی یکسان خواهد بود.

قدرت خریدار و فروشنده چگونه تعیین می‌شود؟

مثلا در نظر بگیرد برای یک سهم خاص چنین آماری وجود دارد:

• میزان خرید حقیقی‌ها: 2358 نفر که 85.81 میلیون سهم را خرید کرده‌اند.
• میزان خرید حقوقی‌ها: 746 نفر که 8.32 میلیون سهم خریده‌اند.
• تعداد فروش حقیقی‌ها: 1259 نفر که 41.25 میلیون سهم را فروخته‌اند.
• تعداد فروش حقوقی‌ها: 24 نفر که 32.5 میلیون سهم را فروخته‌اند.

برای محاسبه نسبت قدرت خرید و فروش باید حجم خرید یا فروش را بر تعداد خریداران یا فروشندگان تقسیم کنیم.

به‌این‌ترتیب داریم:

نسبت قدرت خریداران حقیقی: 85.81 تقسیم بر 2358 برابر با 0.036 است

نسبت قدرت فروشندگان حقیقی: 41.25 تقسیم بر 1259 برابر با 0.032 است.

در مثال بالا می‌بینیم قدرت خریداران حقیقی بیشتر از قدرت فروشندگان حقیقی است. به‌این‌ترتیب به‌راحتی متوجه قدرت خریدار و فروشنده حقیقی درباره یک سهم خاص می‌شویم.

نسبت قدرت خریدار به فروشنده چیست و چطور محاسبه می‌شود؟

نسبت قدرت خریدار به فروشنده برابر است با نسبت سرانه خریدار به سرانه فروشنده که مثال محاسبه این سرانه‌ها را در قسمت قبلی بیان کردیم.

برای مثال بالا نسبت قدرت خریدار به فروشنده برابر با 0.036 تقسیم بر 0.032 است که عددی 1.125 می‌شود. درحالت کلی اگر این نسبت بیشتر از 2 باشد، می‌توان گفت آن سهم برای خرید مناسب است. به‌این‌معنی که قدرت خریداران بر قدرت فروشندگان برتری دارد. ولی در مثال بالا چنین شرایطی وجود ندارد. برعکس، شرایط برای فروش سهام مناسب است.

مثالی از تابلوخوانی قدرت خریدار و فروشنده

برای بررسی اطلاعات خریداران و فروشندگان یک سهم می‌توانید به وبسایت مدیریت فناوری بورس تهران به آدرس http://tsetmc.com/ مراجعه کنید.

وقتی نام سهام مورد نظر خود را جستجو کنید، در صفحه‌ای که باز می‌شود اطلاعاتی مانند صفحه زیر را می‌بینید. قسمت مربوط به حجم و مقدار معامله را مشخص کرده‌ایم.

همانطور که می‌بینید تعداد خریداران حقیقی 1216 نفر با 13.306میلیون خرید و تعداد فروشندگان حقیقی 1793نفر با 22.932میلیون فروش است. به طور واضح می‌توان دید که بازار این سهم خرسی و رو به سقوط است.

توجه داشته باشید که این بررسی باید در ساعات کاری بورس ایران انجام شود.

در تحلیل تکنیکال برای تعیین قدرت خریدار و فروشنده از چه ابزاری استفاده می‌شود؟

نرم‌افزارهایی که برای تحلیل تکنیکال استفاده می‌شوند یک مشکل مهم دارند و آن این است که بین معاملات حقیقی و حقوقی تفاوتی قائل نمی‌شوند. در تحلیل تکنیکال دو روش برای تعیین قدرت خریدار و فروشنده وجود دارد.

اندیکاتور ADX

ADX یا شاخص میانگین جهت‌دار سه خط اصلی دارد:

• +DI: اندیکاتور جهت‌دار مثبت (positive directional indicator)
• -DI: اندیکاتور جهت‌دار منفی (negative directional indicator)
• ADX: میانگین شاخص جهت‌دار (average directional index)

اگر اندیکاتو جهت‌دار مثبت بالاتر از اندیکاتور جهت‌دار منفی قرار بگیرد بازار گاوی و صعودی است و برعکس.

این اندیکاتور قدرت روند کنونی بازار را مشخص می‌کند و هر قدر تفاوت آنها بیشتر باشد نشان‌دهنده قدرت بیشتر آن روند است.

اندیکاتور RSI

RSI شاخص قدرت نسبی است و در بازه صفر تا صد قرار دارد. اما معمولا منطقه 30 تا 70 را منطقه کلیدی در نظر می‌گیرند. چراکه اگر RSI وارد سطح بالاتر از 70 شود نشان می‌دهد بازار از خریداران اشباع شده و آنها بر بازار تسلط دارند و سهم، روند صعودی در پیش گرفته است.

برعکس، اگر سهم به زیر 30 برود نشان‌دهنده اشباع بازار از فروشندگان است و وضعیت بازار سهم، نزولی است.

جمع‌بندی

بازار بورس بازاری پرنوسان است. اکثر افراد حقیقی که به این بازار وارد می‌شوند هدفی جز کسب سود ندارند. اینکه افراد از یک روند مثبت سود بگیرند یا از روند منفی، بستگی به استراتژی معاملاتی آنها دارد. اما پیش‌بینی صعودی یا نزولی بودن روند یک سهم برای هر دو دسته اهمیت زیادی دارد.

یکی از راه‌های تشخیص روند حرکت یک سهم، توجه به قدرت خریداران و فروشنده است. قدرت خریدار توسط سرانه خریدار تعیین می‌شود که نشان‌دهنده متوسط میزان خرید یا فروش هر شخص حقیقی است. به‌این‌ترتیب از نسبت میزان سرانه خرید به فروش، قدرت خریدار و فروشنده محاسبه می‌شود. با این روش می‌توان پیش‌بینی کرد که وضعیت یک سهم خاص صعودی خواهد بود یا نزولی. معامله‌گران می‌توانند از ابزارهای تحلیل تکنیکال نیز استفاده کنند.

اهمیت این پیش‌بینی روندها، در حفظ سرمایه معامله‌گران است. به‌این‌ترتیب معامله‌گران می‌توانند سهمی را خرید و فروش کنند که روند تغییرات قیمت آن با استراتژی معاملاتی آنها در بازار سازگاری دارد.